Trong xu hướng phát triển báo chí đa phương tiện ngày nay đòi hỏi người làm báo phải chuyên nghiệp, có khả năng độc lập kết hợp ngôn ngữ viết, ảnh, video, âm thanh, thiết kế đồ họa và các phương thức tương tác khác nhằm sáng tạo ra một sản phẩm báo chí hoàn chỉnh.
Trong xu hướng phát triển báo chí đa phương tiện ngày nay đòi hỏi người làm báo phải chuyên nghiệp, có khả năng độc lập kết hợp ngôn ngữ viết, ảnh, video, âm thanh, thiết kế đồ họa và các phương thức tương tác khác nhằm sáng tạo ra một sản phẩm báo chí hoàn chỉnh.
 |
| Nhà báo tác nghiệp tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI |
Do vậy, ngày nay nhà báo không chỉ cần có phẩm chất chính trị vững vàng; đạo đức trong sáng; có phông kiến thức văn hóa-xã hội sâu rộng; có tay nghề cao, chuyên nghiệp, mà còn phải giỏi ngoại ngữ; làm chủ công nghệ, thiết bị kỹ thuật và có kỷ luật trong nghề. Nói một cách khác, nhà báo phải tích hợp được các kỹ năng đa phương tiện để phục vụ tốt nghề nghiệp của mình.
* Những yêu cầu chung
- Nhà báo phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, đam mê nghề nghiệp, sáng tạo: Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”. Suy rộng ra, nhà báo Việt Nam đồng thời là nhà chính trị, người chiến sĩ hoạt động trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá của Đảng. Chính vì thế, nếu không bản lĩnh chính trị vững vàng, nhà báo khó có thể hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền, bảo vệ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh chống lại những quan điểm thù địch, sai trái trong bối cảnh kẻ thù đang tiến hành “diễn biến hoà bình” với nhiều phương cách, thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp như hiện nay.
- Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp trong sáng: Nhà báo phải có đạo đức trong sáng, phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của mình; tuân thủ pháp luật, trong đó có Luật Báo chí, tự giác làm theo các quy định trong “Quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo”. Nhà báo phải tuyên truyền cổ vũ và bảo vệ cái tốt, cái đẹp; phản bác và diệt trừ cái xấu, cái ác. Cuộc sống cũng như hoạt động nghề nghiệp của nhà báo phải góp phần làm cho quan hệ giữa người với người trong xã hội ngày càng tốt đẹp, nhân văn.
Nói một cách khái quát, nhà báo phải luôn suy nghĩ và hành động trước hết vì lợi ích của nhân dân và đất nước, phải đặt “cái ta cộng đồng” trên “cái tôi cá nhân”.
- Có tri thức, trình độ văn hóa, ngoại ngữ: Thời đại ngày nay là thời đại bùng nổ thông tin, thời đại của kinh tế tri thức. Trình độ của công chúng không ngừng được nâng cao. Do đó, nhà báo cần phải liên tục trau dồi, tích lũy kiến thức văn hoá - xã hội để trở thành người có tầm hiểu biết rộng lớn. Có như vậy, các tác phẩm của anh ta mới đủ độ sâu, mới đạt tới các giá trị văn hoá để chinh phục công chúng.
Dù được đào tạo chuyên sâu về bất cứ lĩnh vực nào thì nhà báo cũng phải có kiến thức về nhiều ngành khoa học liên quan khác. Đồng thời phải trang bị cho mình ít nhất là một ngoại ngữ để tự tin trong tác nghiệp.
- Có năng lực, trình độ chuyên môn báo chí chuyên nghiệp: Trình độ chuyên môn nghiệp vụ thể hiện ở tất cả các khâu trong quá trình thực hiện một tác phẩm báo chí: từ thu thập tư liệu, xử lý thông tin, giao tiếp với nguồn tin, sử dụng các phương tiện kỹ thuật trợ giúp cho đến việc hoàn thiện tác phẩm báo chí… Nhà báo được giao nhiệm vụ gì thì phải thành thạo tất cả các kỹ năng có liên quan để hoàn thành nhiệm vụ đó: có thể là kỹ năng của phóng viên, có thể là của biên tập viên, có thể là người quản lý toà soạn...Và khi sản phẩm báo chí đến với công chúng, họ có thể đánh giá chính xác nhà báo có phải là người có tay nghề cao hay không, nói cách khác, có chuyên nghiệp không.
Ngoài ra, trình độ chuyên môn nghiệp vụ còn thể hiện ở chỗ nhà báo phải là chuyên gia trong lĩnh vực mà mình theo dõi và phản ánh. Nhà báo kinh tế phải có chuyên môn sâu về kinh tế, nhà báo môi trường phải là chuyên gia về môi trường, nhà báo thể thao phải có kiến thức sâu sắc về thể thao…
Những yếu tố nói trên đòi hỏi nhà báo hiện đại phải được đào tạo hết sức bài bản, kỹ lưỡng về chuyên môn nghiệp vụ và liên tục được bồi dưỡng nâng cao để theo kịp yêu cầu của thực tiễn.
*Những yêu cầu cụ thể
- Thành thạo kỹ năng xử lý ngôn ngữ đa phương tiện: Xu hướng làm báo đa phương tiện đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với nhà báo. Một trong những yêu cầu đó là nhà báo phải thành thạo kỹ năng xử lý ngôn ngữ đa phương tiện, như xử lý văn bản, hình ảnh, âm thanh, các chương trình tương tác...
Về kỹ năng xử lý văn bản, yêu cầu nhà báo phải nắm vững ngữ pháp, cấu trúc tiếng Việt để sử dụng đúng chuẩn ngôn ngữ, tránh ngôn ngữ pha tạp.
Về kỹ năng xử lý hình ảnh, yêu câu đặt ra đối với nhà báo là trang bị được kiến thức về chụp ảnh, bố cục, màu sắc, ánh sáng... Bên cạnh đó, việc thuần thục kỹ thuật, phần mềm xử lý ảnh sẽ giúp nhà báo dễ dàng có được những bức ảnh đẹp, chuyển tải được thông tin đến công chúng.
Về kỹ năng xử lý âm thanh, đây là yếu tố không thể thiếu trong tác phẩm báo chí đa phương tiện. Nắm vững được nguyên tắc, kỹ thuật về xử lý âm thanh giúp cho quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí đa phương tiện trở nên dễ dàng hơn.
Về kỹ năng xử lý các chương trình tương tác, là yêu cầu bắt buộc cho "đầu ra" một tác phẩm báo chí. Tác phẩm báo chí có tính tương tác cao với công chúng chứng tỏ tác phẩm ấy thu hút được sự quan tâm, có tác động đến xã hội. Nhà báo trong thời đại kỷ nguyên số phải thuần thục các thao tác kỹ thuật để xử lý các chương trình tương tác nhằm lôi kéo công chúng cùng tham gia ý kiến vào quá trình xử lý thông tin.
Như vậy, để trở thành một nhà báo đa kỹ năng, nhà báo không thể không thành thạo kỹ năng xử lý ngôn ngữ đa phương tiện. Đây là yêu cầu bắt buộc đối với nhà báo ngày nay.
- Làm chủ kỹ thuật, công nghệ làm báo hiện đại: Đa phương tiện là việc sử dụng nhiều loại phương tiện để thực hiện một sản phẩm báo chí. Với việc phát triển vượt bậc của công nghệ, phần cứng và phần mềm, các nhà báo hiện đại ngày càng tích hợp thêm nhiều “phương tiện” mới với những cách thức thể hiện khác nhau. Do đó, yếu tố có ý nghĩa quan trọng vẫn là việc nhà báo đó phải làm chủ được kỹ thuật, phương tiện để xử lý công việc ở mọi lúc, mọi nơi. Muốn đạt được điều này, nhà báo cần giỏi sử dụng máy tính, các phần mềm chuyên xử lý ngôn ngữ đa phương tiện để sáng tạo, sản xuất sản phẩm báo chí.
Nếu như trước đây, nhà báo chỉ cần biết chụp ảnh, hoặc chỉ chuyên về viết tin, bài cho báo in, quay phim cho truyền hình hoặc chỉ chuyên biên tập cho phát thanh thì hiện nay, mô hình chuyên biệt hoá như vậy không còn thích ứng nữa. Việc đài truyền hình có báo in, báo internet, đài phát thanh có báo in, báo hình, báo internet, báo in có thêm phiên bản điện tử trên internet... cùng với sự tương tác chặt chẽ giữa các cơ quan báo chí đã khiến cho diện mạo các nhà báo hiện đại làm việc ở đó thay đổi căn bản. Nhà báo có thể tham gia vào việc thực hiện các tác phẩm thuộc các loại hình báo chí khác nhau: vừa quay phim, vừa chụp ảnh, vừa viết bài, vừa dàn dựng, lồng ghép âm thanh... Mặt khác, do sự cạnh tranh thông tin ngày càng gay gắt mà nguồn nhân lực ngày càng hạn chế, nhà báo hiện đại không thể chỉ hoàn tất một khâu trong quá trình thực hiện một tác phẩm báo chí mà phải thực hiện trọn vẹn tất cả các công đoạn trong quá trình này, kể cả các kỹ thuật in ấn, đăng tải, truyền dẫn, phát sóng...
Nguyễn Phượng
