Sáng 2-12, tại lễ kỷ niệm 60 năm diễn ra cuộc nổi dậy phá Nhà lao Tân Hiệp, đồng chí Đinh Quốc Thái, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, đã có bài phát biểu quan trọng.
Sáng 2-12, tại lễ kỷ niệm 60 năm diễn ra cuộc nổi dậy phá Nhà lao Tân Hiệp, đồng chí Đinh Quốc Thái, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, đã có bài phát biểu quan trọng. Báo Đồng Nai trân trọng trích giới thiệu bài phát biểu của đồng chí.
Đồng chí Đinh Quốc Thái, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Huy Anh |
[links()]Đỉnh cao của quá trình đấu tranh bất khuất
Cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước đã đi qua hơn 40 năm, nhưng những chiến công oai hùng của các thế hệ cha anh vẫn còn in sâu trong lòng tất cả người dân Việt Nam. Hàng triệu người con ưu tú của dân tộc Việt Nam anh hùng đã ngã xuống, hòa cùng máu xương với đất mẹ. Biết bao chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước đã trải qua những đòn roi tra tấn dã man của kẻ thù trong các nhà tù, trại giam của bọn thực dân, đế quốc nhưng vẫn kiên gan, bền chí đấu tranh vì hòa bình, độc lập và tự do cho dân tộc. Những địa danh còn mãi in dấu những chiến công của người chiến sĩ cách mạng phải kể đến là cuộc nổi dậy phá khám Nhà lao Tân Hiệp diễn ra vào ngày 2-12-1956, cách đây tròn 60 năm.
Nhà lao Tân Hiệp vốn là một đồn nhỏ để bảo vệ chiếc cầu bắc qua rạch Đồng Tràm, đoạn quốc lộ 1 đi ngang qua TX.Biên Hòa. Khi thực dân Pháp xâm chiếm nước ta một lần nữa, bọn chúng đã mở rộng và xây dựng đồn Tân Hiệp thành trại tù binh chiến tranh. Đến năm 1954, Mỹ - ngụy đã cho cải tạo, mở rộng, xây dựng nơi đây thành một nhà tù lớn với tên gọi mị dân “Trung tâm huấn chính Biên Hòa”, người dân sống ở Biên Hòa quen gọi là Nhà lao Tân Hiệp hay Nhà tù Tân Hiệp.
Nhà lao Tân Hiệp nằm trên một khu đất ẩm thấp, bao quanh bởi 2 lớp rào kẽm gai và hệ thống 9 tháp canh lớn nhỏ, được trang bị các loại súng tiểu liên để bảo vệ nhà lao. 2 bên cửa ra vào là đồn canh và kho súng của lính gác. Toàn bộ nhà lao có 7 trại giam được gọi theo chữ cái A, B, C, D, E, G và trại giam tù nhân nữ. Thời điểm diễn ra cuộc vượt ngục, số lượng tù nhân ở Nhà lao Tân Hiệp có 1.872 người. Sau cuộc vượt ngục, số lượng tù nhân bị giam giữ tại đây tăng cao, các dãy nhà giam không đủ sức chứa nên Mỹ - ngụy cho xây dựng thêm khu biệt giam tập thể kiên cố, chia ra làm nhiều phòng lớn, nhỏ riêng biệt.
Ngày 2-12-1956, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy Nhà lao Tân Hiệp do đồng chí Nguyễn Trọng Tâm (tức đồng chí Nguyễn Duy Đán) làm bí thư, những người tù chính trị đã tổ chức cuộc nổi dậy vượt ngục với quy mô lớn nhất cả nước, làm nên một sự kiện chấn động dư luận quốc tế. Giá trị, ý nghĩa lịch sử to lớn của cuộc vượt ngục này được thể hiện trong báo cáo của đồng chí Tổng Bí thư Lê Duẩn với Bác Hồ và Bộ Chính trị: “Cuộc phá Nhà lao Tân Hiệp là tiếng súng bạo lực cách mạng đầu tiên ở miền Nam, minh chứng cho bản dự thảo đường lối cách mạng miền Nam”.
Một tiết mục văn nghệ tại buổi lễ kỷ niệm. Ảnh: Huy Anh |
Cuộc nổi dậy phá khám Tân Hiệp là đỉnh cao của quá trình đấu tranh bất khuất của những người cộng sản và yêu nước, thể hiện rõ chân lý: “Kẻ địch càng khủng bố, càng phát xít, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân càng cao”. Đó là cuộc giải thoát kỳ diệu của những người tù cộng sản kiên trung bất khuất, mưu trí với tay không tấc sắt, các chiến sĩ cách mạng trong nhà tù đã lập kế hoạch phản công từ trong lòng địch, nổi dậy phá tan xiềng xích tìm về tự do. Đó là thứ “vàng trong lửa”, là đỉnh cao của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của nhân cách Việt Nam và của khí tiết cộng sản. Đây là cuộc nổi dậy ngoạn mục của lực lượng chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày, cuộc vượt ngục tập thể lớn nhất, gan dạ nhất chưa từng có trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta.
Đây là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng Việt Nam, một cuộc nổi dậy phá nhà lao được tổ chức quy mô, thắng lợi, tịch thu được vũ khí của địch. Tuy chưa giải thoát được hết các chiến sĩ cách mạng bị giam tại nhà lao, nhưng cuộc phá khám đã giải thoát được 462 cán bộ, đảng viên trở về hoạt động cách mạng, thu được của địch nhiều súng các loại - là nguồn bổ sung người, vũ khí quan trọng, vô cùng quý báu đối với lực lượng cách mạng miền Nam nói chung và phong trào cách mạng ở miền Đông Nam bộ nói riêng trong những ngày đầu chuẩn bị cho phong trào khởi nghĩa vũ trang tiến lên “Đồng Khởi” ở miền Nam…
Không ngừng phát huy tinh thần yêu nước
Nhằm tôn vinh, tri ân các chiến sĩ, đồng bào yêu nước đã gan dạ, dũng cảm làm nên cuộc vượt ngục trở về với cách mạng, trong đó nhiều cán bộ, chiến sĩ đã hy sinh; thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, năm 1994, Bộ Văn hóa - thông tin (nay là Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch) ra Quyết định số 2754/QĐ/BT ngày 15-10-1994, xếp hạng địa điểm cuộc nổi dậy phá Nhà lao Tân Hiệp là di tích lịch sử cấp quốc gia. Năm 1998, nhân dịp tổ chức long trọng lễ kỷ niệm 300 năm hình thành và phát triển vùng đất Biên Hòa - Đồng Nai, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo cho Sở Văn hóa - thông tin (nay là Sở Văn hóa - thể thao và du lịch), Bảo tàng Đồng Nai tiến hành trùng tu, tôn tạo di tích và xây dựng bia “Nơi diễn ra cuộc nổi dậy phá Nhà lao Tân Hiệp”.
Để tiếp tục phát huy truyền thống giáo dục cách mạng của dân tộc, giáo dục lý tưởng cho các tầng lớp nhân dân, nhất là các thế hệ trẻ hôm nay đối với những chiến sĩ cách mạng, đồng bào yêu nước của chúng ta bị Mỹ - ngụy bắt giam tại Nhà lao Tân Hiệp năm xưa; đồng thời tạo không gian, nơi tham quan di tích cho du khách trong và ngoài nước đến tham quan, dâng hương tri ân cho các anh hùng liệt sĩ, được sự quan tâm, hỗ trợ của Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã có chủ trương giao cho Sở Văn hóa - thể thao và du lịch lập dự án trùng tu, tôn tạo di tích này. Sau một thời gian khẩn trương thực hiện, dự án đã được Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch thẩm định, UBND tỉnh Đồng Nai phê duyệt với tổng mức đầu tư hơn 24 tỷ đồng bằng 3 nguồn vốn, trong đó chủ yếu là ngân sách tỉnh Đồng Nai gần 20 tỷ đồng; chương trình mục tiêu quốc gia là 0,8 tỷ đồng; nguồn huy động xã hội hóa từ các ngân hàng trên địa bàn là 3,5 tỷ đồng (trong đó Ngân hàng Công thương Việt Nam chi nhánh Đồng Nai đã đóng góp với tổng kinh phí là 3 tỷ đồng).
Giai đoạn I của công trình được khởi công ngày 24-12-2014 với các hạng mục: nâng kích di dời nhà nghỉ lính, nhà kho súng, các lô cốt, bảo tồn nền móng trại giam đã được hoàn thành vào ngày 25-8-2015. Sau khi hoàn thành giai đoạn I, UBND tỉnh tiếp tục chỉ đạo triển khai thực hiện các công trình giai đoạn II và được khởi công vào ngày 10-9-2015, gồm các hạng mục: di dời nâng kích cổng, bia tưởng niệm, xây dựng nhà trưng bày, miếu thờ liệt sĩ, nhà sinh hoạt truyền thống, phục hồi nền móng trại giam, tường rào, cổng phụ, sân đường nội bộ, cấp thoát nước, điện chiếu sáng, phòng cháy, chữa cháy, chiếu sáng, cây xanh, thảm cỏ… và đã được hoàn thành vào cuối tháng 11-2016. Trong quá trình tổ chức thi công, mặc dù gặp nhiều khó khăn khách quan, nhưng toàn bộ công trình đã được hoàn thành trước khi diễn ra buổi lễ hôm nay. đó cũng là thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn”, tri ân và tưởng nhớ sâu sắc các cán bộ, đảng viên, cựu tù chính trị đã mãi nằm lại nơi đây...
Ngày nay, tiếp tục phát huy truyền thống “miền Đông gian lao mà anh dũng” và trang sử hào hùng của cuộc nổi dậy phá khám Nhà lao Tân Hiệp cách đây 60 năm, tỉnh Đồng Nai viết tiếp một trang sử mới trong xây dựng và phát triển để hướng đến mục tiêu tươi đẹp hơn, giàu mạnh hơn. Trong sự nghiệp đổi mới, hội nhập và phát triển hiện nay, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Chính phủ; Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Đồng Nai đã không ngừng phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống văn hóa, trong đó có tinh thần cuộc nổi dậy phá Nhà lao Tân Hiệp (2-12-1956). Kết quả trong thời gian qua, tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh nhà giữ được sự phát triển ổn định. Các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, thương mại dịch vụ, nông lâm nghiệp đều tăng so với cùng kỳ; thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đến nay đã vượt kế hoạch; thu ngân sách đạt khá; hoạt động tín dụng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế. Công tác bảo vệ môi trường được tập trung chỉ đạo. Các biện pháp đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm được tích cực thực hiện. Lĩnh vực văn hóa, giáo dục có tiến bộ. An sinh xã hội được đảm bảo, đời sống nhân dân từng bước nâng lên. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội cơ bản được giữ vững. Công tác cải cách hành chính có chuyển biến, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh và tăng niềm tin các doanh nghiệp. Công tác xây dựng Đảng, công tác dân vận đạt một số kết quả quan trọng. Đây là nguồn cổ vũ, động viên to lớn để Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Đồng Nai quyết tâm hơn nữa, phấn đấu làm cho văn hóa Đồng Nai ngày càng tỏa sáng, con người Đồng Nai ngày càng phát triển toàn diện; quê hương Đồng Nai ngày càng văn minh, giàu đẹp như Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Đồng Nai lần thứ X (nhiệm kỳ 2015-2020) đã đề ra…
Đ.Q.T
(*) Tiêu đề bài viết và các tít phụ do Báo Đồng Nai đặt.