Già làng K'De - người giữ lửa văn hóa Châu Mạ

Có dịp về KP.Hiệp Nghĩa, TT.Định Quán hỏi già làng K'De rất nhiều người biết đến. Ông là một trong những người con ưu tú của dân tộc Châu Mạ tích cực gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa cộng đồng.

 Có dịp về KP.Hiệp Nghĩa, TT.Định Quán hỏi già làng K’De rất nhiều người biết đến. Ông là một trong những người con ưu tú của dân tộc Châu Mạ tích cực gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa cộng đồng. 

Già làng K’De (trái) đại diện cho đồng bào Mạ ở KP.Hiệp Nghĩa nhận quà Phòng Văn hóa - thông tin H.Định Quán trao tặng. Ảnh: Phòng VH-TT H.Định Quán

Ở tuổi 97, cái tuổi xưa nay hiếm nhưng già làng K’De vẫn luôn đi đầu trong các hoạt động phong trào của địa phương. Nhiều năm liền, già K’De vinh dự được UBND huyện, tỉnh và Trung ương tặng nhiều bằng khen, giấy khen vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác dân tộc, phong trào thi đua yêu nước cũng như những cống hiến của bản thân cho hoạt động xã hội.

* Một lòng theo Đảng...

Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, già K’De là một trong những thanh niên hăng hái tham gia cách mạng, bảo vệ buôn làng. Trong thời bình ông lại là người tiên phong trong việc vận động đồng bào Mạ thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, động viên bà con chăm lo làm ăn, vượt khó vươn lên ổn định cuộc sống.

Niềm nở tiếp chúng tôi trong căn nhà nhỏ, già K’De kể lại những câu chuyện của cuộc đời mình bằng giọng trầm ngâm: “Già lớn lên những năm chiến tranh, khi mà thực dân Pháp và đế quốc Mỹ giày xéo trên quê hương Định Quán khiến cuộc sống đồng bào Mạ vô cùng khó khăn. Giặc nhiều lần đến cướp, giết những người dân vô tội khiến họ sợ hãi, bỏ làng chạy trốn vào rừng sâu. Trước tình hình đó, lòng căm thù giặc trong già ngày càng dâng cao. Già cùng với những những thanh niên trong làng tham gia vào cuộc kháng chiến, đồng thời cùng với Đảng, Bác Hồ nuôi giấu bộ đội cho đến ngày đất nước được giải phóng”.

Sau ngày giải phóng, được sự vận động của chính quyền cách mạng, người Mạ từ bỏ chốn rừng sâu về tập trung sinh sống tại KP.Hiệp Nghĩa, TT.Định Quán. Đến năm 1996, già K’De được tín nhiệm giữ chức già làng, tích cực tham gia các hoạt động tuyên truyền, giúp đồng bào dân tộc mình nâng cao hiểu biết cùng nhau phát triển kinh tế, gìn giữ văn hóa truyền thống.

Nếu như trước đây hầu hết người Mạ ở Định Quán không biết đọc, biết viết và sống theo lối du canh du cư thì nay theo già K’De bà con đã từ bỏ lối sống ấy, biết định cư để làm ăn, xây dựng gia đình hạnh phúc. Để làm được điều này già K’De không quản ngày đêm, đến từng nhà nói chuyện, động viên dân làng yên tâm lao động sản xuất. Để bà con tin tưởng, già luôn gương mẫu đi đầu trong mọi phong trào mà chính quyền giao phó. Từ công tác dân tộc đến xây dựng phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, già K’De đều làm rất tốt.

Trong vị trí là một người cao tuổi, có nhiều kinh nghiệm sống, già K’De luôn tiên phong trong công tác vận động người Mạ nâng cao dân trí. Già cho biết, hiện KP.Hiệp Nghĩa có hơn 130 hộ gia đình, từ khi được học cái chữ, đời sống của mọi người đã khấm khá hơn. Người dân đã biết sinh đẻ có kế hoạch; biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào chăn nuôi, trồng trọt, thâm canh tăng năng suất cây trồng. Đặc biệt, bà con biết chăm lo đến việc ăn, ở hợp vệ sinh. Nhiều gia đình đã bắt đầu thoát nghèo, kinh tế cũng đã phát triển, xây dựng được nhà cửa khang trang.

Nhìn những bằng khen, giấy khen mà huyện, tỉnh và Trung ương tặng được già K’De treo dày trên những bức tường mới cảm nhận hết công lao và sự cống hiến mà già mang lại để nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào Mạ. Thế nhưng, già K’De vẫn luôn khiêm tốn nói rằng những gì mà già làm cho mọi người còn rất ít. Già chỉ luôn động viên bà con, người thân trong gia đình rằng phải luôn tin tưởng vào Đảng, đi theo con đường Đảng và Bác Hồ đã chọn để làm thật nhiều điều có ích cho đồng bào dân tộc, cho quê hương.

“Trong thời gian già đảm nhận vai trò già làng, già đã được tham gia rất nhiều đoàn dự Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số của huyện, của tỉnh và toàn quốc. Già vui và hạnh phúc lắm. Ở đó, già được nhận bằng khen, được gặp mặt cán bộ, nói chuyện và tham gia các hoạt động văn hóa. Điều đó đã giúp già có thêm động lực để tiếp tục phấn đấu” - già K’De chia sẻ.

* Gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống

Khi cuộc sống của đồng bào Mạ ở KP.Hiệp Nghĩa khấm khá hơn, cũng là lúc mà bà con, nhất là thế hệ trẻ đang dần xa những giá trị văn hóa của dân tộc. Nhận thức được điều đó, già K’De đã đề xuất với cán bộ văn hóa huyện cùng phối hợp tổ chức các lớp dạy cồng chiêng, múa hát dân ca, làm rượu cần, đan gùi và khôi phục lại các lễ hội truyền thống.

Già làng K’De (giữa) chuẩn bị thủ tục làm lễ hội cúng thần núi của đồng bào Mạ

Già K’De tâm sự: “Có một dạo, dường như tiếng cồng chiêng linh thiêng của người Mạ đã im lìm, ngủ yên trong thăm thẳm ký ức của những già làng. Cồng chiêng không còn được sử dụng rộng rãi như trước mà thay vào đó là những loại âm nhạc hiện đại. Các bài hát dân ca cổ của đồng bào Mạ cũng khá lạ lẫm với mọi người. Bởi vậy, già chỉ mong đồng bào mình đừng vì lợi ích trước mắt mà làm mất bản sắc của dân tộc. Hiện nay, mỗi năm đồng bào đều được hỗ trợ, hướng dẫn để tổ chức các lễ hội truyền thống như lễ hội Yangcoi, Yangbơnơm. Đây cũng  là cách để duy trì, giữ gìn nét văn hóa đặc trưng của người Mạ”.

Trong căn nhà của mình, già K’De vẫn ra sức giữ gìn vẹn nguyên những vật dụng quen thuộc như gùi, cồng chiêng, trống mà ông cha để lại. Các vật dụng thi thoảng được già đưa ra lau chùi, kể lại từng câu chuyện cho con cháu trong nhà. Theo già, hiện người trẻ học để giữ gìn văn hóa truyền thống của mình không phải ngày một, ngày hai mà là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và quyết tâm rất lớn. Điều làm già luôn trăn trở là, lớp người trẻ - người già chưa có sự kết nối, nhất là không gian văn hóa, các quan niệm về thẩm mỹ của người Mạ trước đây nay đã dần mai một...

“Để gìn giữ bảo tồn các giá trị văn hóa của đồng bào Mạ, điều quan trọng là cần phải tuyên truyền, nâng cao vai trò, ý thức trách nhiệm của mỗi người trong cộng đồng để bà con tự nhận thấy việc gìn giữ, bảo tồn là việc của chính bản thân mình. Có làm được như vậy thì mới phát huy được các giá trị văn hóa người Mạ, góp chung vào sự phát triển văn hóa của Định Quán nói riêng, Đồng Nai nói chung” - già K’De bộc bạch.

Nói về già K’De, Phó trưởng phòng Văn hóa - thông tin H.Định Quán Thiều Quang Tân nhận xét: “Già K’De là một người có uy tín cao trong cộng đồng dân tộc Mạ ở KP.Hiệp Nghĩa. Tuy tuổi đã cao, sức đã yếu nhưng già vẫn ngày đêm dốc hết sức mình giữ lửa và truyền lửa văn hóa truyền thống cho cộng đồng người Mạ, đặc biệt là thanh thiếu niên ở địa phương. Già làng xứng đáng là tấm gương sáng cho con cháu học tâp, noi theo”.

Hoàng Anh