Đừng để “mẹ hiền thiên nhiên” bị ảnh hưởng

Dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A  do Tập đoàn Đức Long - Gia Lai làm chủ đầu tư đã và đang gây bức xúc trong dư luận bởi nếu triển khai, 137 hécta  rừng nguyên sinh ở Vườn quốc gia Cát Tiên sẽ bị xóa sổ.

Dự án thủy điện Đồng Nai 6 và 6A  do Tập đoàn Đức Long - Gia Lai làm chủ đầu tư đã và đang gây bức xúc trong dư luận bởi nếu triển khai, 137 hécta  rừng nguyên sinh ở Vườn quốc gia Cát Tiên sẽ bị xóa sổ. Là một chuyên gia bảo tồn, đa dạng sinh học và phát triển cộng đồng tại Vườn quốc gia Cát Tiên từ năm 2000 đến nay, ông Nguyễn Hùng Thuật đã gửi đến báo Đồng Nai bài viết với nhiều lo lắng.

Tê giác ở Vườn quốc gia Cát Tiên có nguy cơ bị tuyệt chủng. Ảnh: T.L

Những ai từng sống ở rừng Cát Tiên sẽ hiểu sâu và thấy rằng tổng thể rừng Cát Tiên hay tôi thường gọi và xem là “Mẹ hiền thiên nhiên Cát Tiên” như một cơ thể vĩ đại, màu nhiệm, linh thiêng và rất dễ bị tổn thương. Bất cứ một tác động nào dù nhỏ đến mấy đến một phần cơ thể mẹ sẽ đều có tác động và ảnh hưởng không nhỏ đến toàn cơ thể mẹ.  Sông Đồng Nai là mạch máu chính, mạch sống, nguồn sữa của cơ thể mẹ vốn đã nuôi dưỡng hàng tỷ loài và hàng triệu đứa con. Nếu do sự ảnh hưởng cộng hưởng, dây chuyền của nhiều công trình, dự án phía trên cùng đại dự án Bauxite Tây Nguyên, thì hậu quả dẫn đến mạch của mẹ bị nghẽn, sữa mẹ bị ô nhiễm, thì điều gì sẽ xảy ra và ai sẽ chịu trách nhiệm?  
Qua bản báo cáo đánh giá tác động môi trường (EIA) gửi Bộ Tài nguyên và môi trường thẩm định do chủ đầu tư thủy điện thuê tư vấn thực hiện thì họ thiên về hiệu quả kinh tế. Báo cáo EIA cần phải công khai và có đánh giá toàn diện, tổng thể, khách quan gồm những tác động xấu đến môi trường; mất mát đa dạng sinh học trong mối quan hệ biện chứng chặt chẽ với Khu Ramsar, tê giác Việt Nam có nguy cơ sắp tuyệt chủng; cảnh quan thiên nhiên, tác động đến văn hóa trong mối quan hệ với không gian văn hóa cồng chiêng và di chỉ văn hóa Óc eo đang được nghiên cứu bổ sung làm cơ sở đề nghị UNESCO công nhận là khu di sản văn hóa thế giới, nhất là hệ tri thức bản địa của người Mạ dọc sông Đồng Nai. Mất mát về đa dạng văn hóa kéo theo mất mát về đa dạng sinh học cùng mất ổn định xã hội là những  hậu quả khó lường.
Theo tôi, Thủy điện 6 và 6A trong mối quan hệ biện chứng tổng thể, chiến lược thì sẽ có thể dẫn đến một vài nguy cơ và thách thức như:
1. Loài tê giác đặc hữu Việt  Nam sẽ sớm bị tuyệt chủng và biểu tượng tê giác trên logo Vườn quốc gia Cát Tiên được thế giới biết đến hiện nay sẽ bị thay thế bằng logo khác.
2. Khu dự trữ sinh quyển có nguy cơ sẽ đưa vào danh sách các di sản thế giới bị đe dọa.
3. Mất mát nhiều giá trị văn hóa truyền thống vốn gắn liền với dòng sông Đồng Nai trong hệ thống kiến thức bản địa địa phương.
4. Mất  nhiều giá trị đa dạng sinh học quý và tiềm ẩn, mất nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng đang được thế giới quan tâm cứu giúp.
5. Mất ổn định xã hội và nhiều khó khăn cho công cuộc bảo tồn.
6. Ảnh hưởng không tốt đến hợp tác quốc tế về bảo tồn, gìn giữ và phát triển bền vững Cát Tiên.
7.  Khu Ramsar sẽ bị đe dọa và có nguy cơ rút khỏi danh sách các Khu Ramsar thế giới.
8.  Ảnh hưởng xấu đến niềm tin, sự cống hiến của các nhà khoa học, nhà bảo tồn, nhà tài trợ và đặc biệt là những cán bộ, những người dân địa phương gắn bó và giữ rừng từ lâu nay và lâu dài, dẫn đến chảy máu chất xám, sự ra đi của những cán bộ thật sự có năng lực và tâm huyết. Đây là sự mất mát lớn và rất khó lượng giá, không thể lượng giá.
9. Hậu quả lớn của sự ảnh hưởng cộng hưởng cùng với những công trình thủy điện trong hệ thống sông Đồng Nai dẫn đến nước ngọt ở thượng lưu về hạ lưu sẽ ít, gây mất cân bằng của hệ sinh thái tự nhiên về nguồn nước ngọt. Nước mặn xâm nhập từ cửa biển sẽ tràn, lấn sâu vào ở các vùng hạ lưu, có thể lên đến các nhà máy lấy nước ngọt phục vụ cho hàng triệu người dân sống dọc ở trên khu vực sông Đồng Nai và ở các tỉnh, thành lân cận...
 Những bài học đắt giá cho nhà đầu tư và quyết định không chuẩn của Chính phủ ở những vùng nhạy cảm, địa linh và có ảnh hưởng cộng đồng lớn cũng đã có nhiều đúc kết. Điển hình như các dự án thủy điện Sông Ba, Đường cao tốc qua Vườn quốc gia Cúc Phương, Đồi Vọng Cảnh, Tam Đảo II, Ba Vì, Công viên Thống Nhất…Do đó, chúng tôi - những người đang công tác tại Vườn quốc gia Cát Tiên rất mong muốn dự án này sẽ không là hiện thực