Về bộ sách Văn hóa Việt Nam - nghiên cứu và tiếp cận

Giữa tháng 11-2018, giới nghiên cứu và thầy trò ngành Văn hóa các trường đại học ở TP.Hồ Chí Minh, trong đó có nhiều người ở Đồng Nai được tiếp nhận bộ sách nặng ký Văn hóa Việt Nam - nghiên cứu và tiếp cận của GS-TS.Nguyễn Chí Bền.

Tác giả Nguyễn Chí Bền đã quá quen thuộc với người theo nghiệp văn hóa ở Đồng Nai/ Nam bộ. Thầy Nguyễn Chí Bền sinh năm 1956 tại xã Song Liễu, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh; tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Đại học sư phạm Hà Nội năm 1977, khởi nghiệp bằng công tác giảng dạy tại Trường cao đẳng sư phạm Bến Tre gắn với thực tế văn hóa dân gian ở quê hương Đồng Khởi, năm 1990 về Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật thuộc Viện Văn hóa - nghệ thuật Việt Nam, đạt học vị Phó tiến sĩ (nay là Tiến sĩ) năm 1995, danh hiệu Nhà giáo ưu tú năm 2006, được công nhận học hàm Giáo sư năm 2013, hiện là Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương; Viện sĩ danh dự Viện Văn hóa - khoa học xã hội Vân Nam (Trung Quốc).

Trong chặng đường 40 năm công tác, may mắn được tiếp thu tinh hoa của các bậc thầy đầu ngành Văn hóa lịch sử, trải nghiệm thực tế sinh động ở mọi miền đất nước, tham gia các hoạt động văn hóa ở các lĩnh vực nghiên cứu, lý luận, đào tạo, tư vấn cấp quốc gia... cho nên các trang viết của GS-TS.Nguyễn Chí Bền có chiều sâu thực tế, tầm cao lý luận, diện rộng liên ngành, sức lan tỏa trong giới nghiên cứu và học sinh.

Những tác phẩm của tác giả Nguyễn Chí Bền hầu hết đã đăng in, xuất bản ở các tạp chí, bộ sách có uy tín về khoa học; nay được hợp lại thành tập đại thành với hơn 2.800 trang khiến người tiếp nhận hoa mắt, ngỡ ngàng và cuốn hút bởi một bộ sách hiếm có.

Bộ sách gồm 2 tập. Tập 1 với 1.847 trang, gồm các tiểu luận, chia thành 3 quyển (quyển 1 về văn hóa dân gian, quyển 2 về văn hóa đương đại, quyển 3 về văn học). Tập 2 với 937, trang gồm các chuyên luận khoa học.

Với 65 tiểu luận (ở quyển 1, tập 1) về văn hóa dân gian, tác giả đã kết nối những bài nghiên cứu về hoạt động và giá trị văn hóa dân gian ở các vùng miền đất nước (nhất là ở Bến Tre, Nam bộ) một cách tổng quan, hệ thống và cụ thể sinh động. Những bài viết Làng Việt Nam bộ và văn hóa dân gian người Việt trên đồng bằng sông Cửu Long, Những hằng số của Văn hóa dân gian người Việt Nam bộ, Thiên nhiên và văn hóa dân gian của người Việt ở Nam bộ... mặc dù được công bố đã lâu (từ các năm 1991,1993, 2003), đến nay giá trị của nó vẫn tươi nguyên, làm căn cứ cho nhiều công trình khoa học của giới nghiên cứu, học tập về văn hóa.

Với 36 bài về văn hóa Việt Nam đương đại (ở quyển 2, tập 1), GS-TS.Nguyễn Chí Bền dẫn dắt người đọc đến với những vấn đề cơ bản của chuyên ngành Văn hóa học, từ khái niệm, góc nhìn nghiên cứu, lịch sử xây dựng và phát triển ngành văn hóa học đến phương pháp nghiên cứu và các vấn đề thực tế về bảo tồn di sản văn hóa nội vùng và di sản văn hóa được UNESCO công nhận. Phần này, tác giả cập nhật những vấn đề mới đem lại nhận thức mới cho người đọc, như: văn hóa biển đảo Việt Nam, văn hóa doanh nhân, văn hóa doanh nghiệp, di sản văn hóa phi vật thể trong cách mạng công nghiệp 4.0...

Qua 20 bài nghiên cứu, cảm nhận tác giả, tác phẩm (ở quyển 3, tập 1), tập sách khiến người đọc ngạc nhiên cảm xúc văn học của thầy giáo Nguyễn Chí Bền. Những trang viết ấy từ tài liệu điền dã, mang phong cách dân dã, đậm chất phê bình văn học, dưới góc nhìn của nhà văn hóa ”máu lửa” với văn chương đã mang đến cho người đọc sự cảm nhận thú vị về văn học và chân dung những văn nhân như: Nguyễn Đình Chiểu, Phan Tòng, Nguyễn Văn Vinh, Lê Anh Xuân...

Ở tập 2, tác giả trình bày 2 chuyên luận khoa học. Chuyên luận Văn hóa dân gian Bến Tre (đã được Nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm 1997) đến nay vẫn là tài liệu quý, làm cơ sở cho việc tìm hiểu, nghiên cứu về xứ dừa Đồng Khởi. Chuyên luận Lễ hội cổ truyền của người Việt - cấu trúc và thành tố là chuyên luận thuộc nhóm đầu tiên dày công nghiên cứu về bản chất, đặc điểm, cấu trúc của lễ hội cổ truyền Việt Nam, giúp ích rất nhiều cho công tác nghiên cứu, lãnh đạo và quản lý của chính quyền các cấp. Chuyên luận đã được Nhà xuất bản Khoa học xã hội xuất bản năm 2013, sau đó tái bản vào các năm 2015, 2016. Đáng quý về nội dung mới trong chuyên luận này là phần phụ lục 2 (304 trang) về các nhân vật được thờ trong lễ hội cổ truyền của người Việt trên cả nước. Đây là công trình điền dã công phu, khoa học, khái quát và chi tiết, dù có nhiều tiền nhưng thiếu tâm huyết vẫn không làm được.

Trong hành trình phát triển của đất nước hướng đến phát triển bền vững, lấy văn hóa làm nền tảng tinh thần, làm mục tiêu đồng thời là động lực phát triển của xã hội, bộ sách Văn hóa Việt Nam - nghiên cứu và tiếp cận của GS-TS.Nguyễn Chí Bền rất đáng trân trọng, đáng làm hình ảnh để động viên và mong đợi nhiều công trình khác của tác giả khác.

Huỳnh Văn Tới