Có một Hoài Vũ dịch giả văn học Trung Hoa

Mỗi khi nói tới nhà thơ Hoài Vũ là mọi người nghĩ ngay tới những bài thơ phổ nhạc nổi tiếng của ông như: Vàm Cỏ Đông, Anh ở đầu sông em cuối sông, Đi trong hương tràm… Ít ai biết ông còn viết bút ký, truyện ngắn và là một dịch giả rất có duyên với văn học Trung Hoa đương đại.

Nhà thơ Hoài Vũ. Ảnh: N.P.H

* Con người đa năng

Vào một sáng cuối tháng 11-2019, tại Chi nhánh phía Nam Nhà xuất bản (NXB) Hội Nhà văn ở TP.Hồ Chí Minh đã có cuộc hội ngộ thú vị giữa nhà thơ lão thành Hoài Vũ với các nhà văn trẻ. Tác giả Vàm Cỏ Đông đã bước qua tuổi 84, nhưng trông dáng vóc ông vẫn mạnh khỏe, nhanh nhẹn, minh mẫn. Ông luôn quan tâm, gần gũi giới trẻ cầm bút nên được bạn văn các thế hệ sau yêu quý. Cuộc hội ngộ trên đây là chuẩn bị cho việc xuất bản 2 tuyển tập chọn lọc của ông gồm Hoa trong tuyết (dịch văn học Trung Quốc hiện đại) và Gái thời chiến (truyện ngắn), còn tuyển tập thơ của ông dự định sẽ xuất bản một thời gian sau nữa.

Tên thật là Nguyễn Đình Vọng, nhà thơ Hoài Vũ sinh trưởng ở Quảng Ngãi nhưng sự nghiệp gắn bó với Nam bộ, đặc biệt là vùng đất Long An, vành đai Sài Gòn và miền Đông Nam bộ. Nhà thơ Hoài Vũ bảo rằng, không chỉ riêng ông mà từ thời kháng chiến đất phương Nam hào phóng quy tụ nhiều tài năng từ khắp đất nước như: Nguyễn Bính, Nguyễn Thi, Nguyễn Văn Bổng, Giang Nam, Nguyễn Trọng Oánh, Xuân Miễn, Văn Lê… và chính trên mảnh đất máu lửa này nhiều văn nghệ sĩ đã ngã xuống như: Trần Hữu Trang, Nguyễn Thi, Lê Vĩnh Hòa, Lê Anh Xuân, Hồng Tân…

Nhà thơ Hoài Vũ cho hay, mấy mươi năm gắn bó với chiến trường Nam bộ, ông thuộc từng cánh rừng, con đường mòn ở rừng miền Đông và từng kênh rạch miền Tây giáp ranh Sài Gòn. May mắn hơn các đồng nghiệp cùng chiến hào, ông là một trong những người hiếm hoi vượt qua mưa bom bão đạn còn sống sót cho đến ngày đất nước hòa bình thống nhất.

Có thể nói Hoài Vũ là con người đa năng, ngoài làm thơ ông còn viết truyện, bút ký, dịch thuật, làm báo. Ông còn là cán bộ quản lý, từng là Tổng biên tập Báo Văn nghệ giải phóng, Phó giám đốc NXB Tác phẩm mới (nay là NXB Hội Nhà văn), Phó tổng biên tập Báo Sài Gòn Giải Phóng phụ trách báo tiếng Hoa…

Riêng lĩnh vực thi ca, hiếm tác giả nào có thơ phổ nhạc được lan tỏa rộng như nhà thơ Hoài Vũ. Từ thời chiến tranh, bài thơ Vàm Cỏ Đông của ông viết từ chiến trường Nam bộ đã được nhạc sĩ Trương Quang Lục phổ nhạc và nhanh chóng phổ biến từ hậu phương đến tiền tuyến. Cũng với dòng sông lịch sử này ở miền Tây Nam bộ, Hoài Vũ còn có bài thơ Gửi miền hạ được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành bài hát Anh ở đầu sông, em cuối sông quen thuộc đầy quyến rũ.

Trong khi đó, nhạc sĩ Thuận Yến có 2 tình khúc phổ thơ Hoài Vũ nổi tiếng là Đi trong hương tràm và Chia tay hoàng hôn (tên bài thơ là Hoàng hôn lặng lẽ). Đó là 4 bài thơ phổ nhạc tiêu biểu nhất của nhà thơ Hoài Vũ trong số khá nhiều bài thơ khác của ông được các nhạc sĩ đồng cảm chắp cánh.

* Cái duyên với văn học Trung Hoa

Thời niên thiếu Hoài Vũ rất thích đọc các tác phẩm văn học cổ điển Trung Quốc như: Thủy hử, Tam quốc diễn nghĩa, Phong thần diễn nghĩa, Liêu trai chí dị… và cả Hồng lâu mộng. Về sau học, sử dụng thông thạo tiếng Hoa, Hoài Vũ làm công tác đối ngoại có dịp tiếp xúc các nhà văn và đọc nhiều tác phẩm văn học đương đại Trung Quốc tiêu biểu của các tác giả: Lỗ Tấn, Quách Mạt Nhược, Mao Thuẫn, Ba Kim, Đinh Linh, Lão Xá… Nhờ đó, ông đã tìm cách chuyển ngữ sang tiếng Việt thành công những tác phẩm có giá trị của văn học Trung Quốc hiện đại.

Vào thập niên 1990, trên một số báo chí ở TP.Hồ Chí Minh liên tục đăng tải những truyện dài in nhiều kỳ do Hoài Vũ dịch mà bạn đọc say mê theo dõi như: Đèn lồng đỏ treo cao, Người đàn bà bất hạnh, Loạn luân, Nữ điền chủ cuối cùng, Mùa thu hương cúc bay, A-sư-ma bé bỏng, Hoa trong tuyết, Gió mưa đưa đẩy đôi ta, Người đàn bà quý phái, Hoa tử anh anh… Những truyện này được tập hợp in trong 2 tập Đèn lồng đỏ treo cao năm 2002 và Gió mưa đưa đẩy đôi ta năm 2013. Qua sàng lọc thời gian, những truyện dịch tiêu biểu nay được tuyển chọn lại in trong tập Hoa trong tuyết do NXB Hội Nhà văn sắp ấn hành.

Nội dung xuyên suốt của tuyển tập Hoa trong tuyết nói về tình yêu hôn nhân và quyền lực bị tha hóa trong đời sống Trung Quốc hiện đại. Chẳng hạn, nếu như truyện Loạn luân của nhà văn Lỗ Nhan Châu là tấn bi kịch đời thường của trí thức văn nghệ sĩ tài năng thể hiện qua 2 nhân vật Trữ Ngọc và Tuyết Lệ thì truyện Hoa trong tuyết của nhà văn Trần Xung là bức tranh buồn đau về thân phận con người do cách mạng văn hóa gây ra thể hiện qua cuộc hội ngộ của 2 người bạn có cảm tình nhau từ thời niên thiếu.

Hoa trong tuyết như một bài thơ tình đầy quyến rũ đưa người đọc đi từ dự cảm này tới bất ngờ khác.

Nguyễn Phan Huỳnh