Nói không với video nhảm nhí trên YouTube

Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền đạt chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gửi các Bộ TT-TT, Công an về việc nghiên cứu, xử lý tình trạng mạng xã hội tràn lan video có nội dung nhảm nhí, giật gân nhằm kiếm tiền.

Văn phòng Chính phủ vừa có văn bản truyền đạt chỉ đạo của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gửi các Bộ TT-TT, Công an về việc nghiên cứu, xử lý tình trạng mạng xã hội tràn lan video có nội dung nhảm nhí, giật gân nhằm kiếm tiền.

Khi phát hiện video mà bạn cảm thấy có nội dung vi phạm, hãy báo cáo cho YouTube bằng cách: Nhấp vào nút … ở góc dưới bên phải của video và nhấp tiếp vào Báo vi phạm

* Video nhảm nhí tràn lan trên mạng xã hội, chủ yếu là YouTube

Tình trạng video nhảm nhí, giật gân tràn lan trên mạng đã có từ lâu và từng được các cơ quan chức năng ra tay “dọn dẹp” như trường hợp các kênh YouTube của Khá Bảnh, Dương Minh Tuyền… bị xử lý hồi giữa năm 2019.

Sau một thời gian tạm lắng, các video dạng này lại bùng phát mạnh mẽ. Đáng chú ý là có vài kênh lúc đầu khá thu hút người xem và nội dung không có gì đáng chê trách, nhưng khi đã có lượng khán giả đủ lớn (và tương ứng là thu tiền quảng cáo khá nhiều) và nội dung cạn kiệt thì lại phát triển theo chiều hướng nhảm nhí để tiếp tục thu hút người xem, như kênh Bà Tân Vlog.

Gần đây nhất, kênh Hưng Vlog, do Nguyễn Văn Hưng - con trai của bà Tân Vlog - làm chủ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính liên tiếp 2 lần về hành vi chia sẻ thông tin không phù hợp thuần phong mỹ tục.

* Vì đâu nhiều người làm video nhảm nhí?

Mặc dù trong chỉ đạo của Thủ tướng nêu một cách chung nhất là: “Trên mạng xã hội tràn lan những video có nội dung nhảm nhí, giật gân”, nhưng mọi người đều hiểu các video này được tải lên và được xem nhiều nhất trên YouTube. Việc xử lý tình trạng này đã được chính phủ giao cho Bộ TT-TT, Bộ Công an và người dân chờ đợi các cơ quan này có những giải pháp tích cực. Bên cạnh đó, ta cần tìm hiểu nguyên nhân và cơ chế dẫn đến tình trạng lan truyền video nhảm nhí này để có thái độ phù hợp.

Chung quy lại, nguyên nhân khiến người ta làm ra video nhảm nhí là vì TIỀN. Video càng có nhiều người xem thì càng thu hút quảng cáo, càng có nhiều quảng cảo thì người đăng video càng được chia nhiều tiền. Cơ chế thanh toán tiền quảng cáo trên YouTube thể hiện theo sơ đồ hình bên:

 - Nhà quảng cáo chi tiền cho YouTube để YouTube phát hành quảng cáo giúp mình.

- YouTube căn cứ theo đặc điểm và lượng người xem của các video được đăng trên nền tảng của mình để quyết định phân bổ các quảng cáo đó vào video nào (bằng chương trình tự động).

- Quảng cáo xuất hiện trên kênh của nhà sáng tạo, và khi người dùng có tương tác với quảng cáo đó thì chi phí được tính cho nhà quảng cáo.

- YouTube thanh toán cho nhà sáng tạo một tỷ lệ % từ số tiền được hưởng, tùy theo số lượng tương tác của người xem với quảng cáo trên video của nhà sáng tạo.

Như vậy vai trò của YouTube rất quan trọng, vì họ nắm túi tiền của nhà sáng tạo nội dung. Nếu YouTube không chi tiền, nhà sáng tạo nội dung sẽ không còn động lực phát hành video nhảm nhí nữa.

* YouTube đã và sẽ làm gì?

YouTube có quy định các nguyên tắc cộng đồng, trong đó nêu rõ những nội dung sau đây không được đăng trên YouTube:

1. Ảnh khỏa thân hoặc nội dung khiêu dâm.

2. Nội dung gây hại hoặc nguy hiểm.

3. Nội dung kích động thù địch.

4. Nội dung bạo lực hoặc đẫm máu.

5. Quấy rối và đe dọa trên mạng.

6. Spam, siêu dữ liệu gây hiểu lầm và lừa đảo.

7. Đe dọa.

8. Các nội dung vi phạm bản quyền, vi phạm tính bảo mật, mạo danh…

Có vài vấn đề cần bàn đối với những quy định này.

Thứ nhất, với hàng triệu video được tải lên mỗi ngày, YouTube không thể nào kiểm soát được 100% các nội dung vi phạm nêu trên.

Thứ hai, trong các nội dung bị cấm không có nội dung nhảm nhí. Các nội dung nhảm nhí chỉ bị cấm khi nó gây hại và nguy hiểm thôi, và điều này dựa phần lớn vào phản ánh của dư luận. Nếu bạn phát hiện nội dung vi phạm chính sách này, việc cần làm là báo cho YouTube về nội dung đó để họ xem xét.

Đối với các video, kênh video vi phạm, biện pháp của YouTube là khóa video, kênh video đó, nghĩa là không cho phát trên nền tảng YouTube nữa. Ngoài ra còn một biện pháp “nhẹ nhàng” hơn, đó là khóa tính năng Kiếm tiền. Như đã nói trên, video kiếm tiền nhờ YouTube đưa các quảng cáo lên đó. Muốn được phân bổ các quảng cáo thì video phải được bật tính năng Kiếm tiền. Nếu bị khóa tính năng Kiếm tiền thì người tạo video sẽ… không còn động lực để tạo video nữa!

* Vai trò của nhà trung gian: Mạng đa kênh (MCN: Multi Channel Network)

Có thể xem nhà sáng tạo nội dung video như người bán lẻ, YouTube là nhà sản xuất chính, còn các MCN là các đại lý. Đại lý (MCN) nhận hàng hóa (là các mẫu quảng cáo) từ nhà sản xuất (YouTube) và phân phối chúng đến các nhà bán lẻ của mình (các nhà sáng tạo nội dung). MCN sẽ nhận đủ số tiền quảng cáo do YouTube chi ra và sau đó họ chi lại cho người tạo nội dung từ 70-95% số tiền này. Như vậy, một YouTuber đăng ký qua MCN sẽ nhận được tiền ít hơn so với đăng ký trực tiếp qua YouTube. Tuy nhiên, nhiều YouTuber vẫn chọn đăng ký qua MCN vì nhiều lý do:

- Họ không thể đăng ký trực tiếp qua YouTube.

- Họ được các MCN bảo vệ quyền lợi về bản quyền, như ngăn chặn việc người khác tải lại video của họ.

- MCN có thể chủ động đưa thêm các quảng cáo vào video, giúp tăng doanh thu.

Tại Việt Nam chỉ có khoảng 5 MCN mà thôi, và trừ các kênh video lớn làm việc trực tiếp với YouTube, đa số đều làm việc thông qua các MCN. Ví dụ Hưng Vlog nói trên tham gia YouTube thông qua MCN là Điền Quân Network. Thông qua các MCN này, ta có thể kiểm soát nội dung các video đưa lên YouTube thuận tiện hơn chính YouTube kiểm soát.

* Vai trò quan trọng nhất: Người xem

YouTube hay MCN có quyền kiểm soát nội dung video đưa lên YouTube nhưng họ vẫn có thể bỏ sót, và điều này mới quan trọng: cho dù là khóa hẳn video hay khóa tính năng Kiếm tiền thì hậu quả chung vẫn là YouTube hay MCN mất khoản thu từ nhà quảng cáo. Điều đó khiến họ không mạnh tay trong việc dẹp bỏ các video nhảm nhí.

Vai trò quan trọng nhất còn lại chính là người xem. Nếu người xem không xem thì video sẽ không có quảng cáo, người tạo nội dung sẽ không có doanh thu từ video của mình và như vậy mục đích của họ khi tạo các video nhảm nhí này không đạt được. Họ sẽ không còn động lực tạo video như thế nữa và nó sẽ tự triệt tiêu thôi.

Nếu chủ động hơn nữa, khi phát hiện ra video vi phạm, người xem báo cáo ngay với YouTube (xem phần trên), điều đó sẽ góp thêm phần đẩy lùi các video nhảm nhí này.

Phạm Hoài Nhân