Gửi lòng nơi cửa đình

Để cửa đình bớt lạnh lẽo, những ông từ đình hàng ngày cần mẫn nhang khói cho thánh thần. Ngoài cái duyên tâm linh, họ còn mượn mái đình làm nơi nương tựa khi tuổi già, nghèo khó.

* Mượn đình làm nhà

Sau những tháng năm rời quê hương bôn ba tìm kế sinh nhai, đến khi tay trắng, ông Nguyễn Văn Lớt (78 tuổi) dắt díu vợ con về phường Thống Nhất (TP.Biên Hòa) nương nhờ cửa đình Bình Trước (KP5, phường Thống Nhất). Để có nơi ở sau mái đình cho cả gia đình, ông Lớt xin nhận nhiệm vụ nhang khói, quét dọn và trông coi các hiện vật trong đình. Ông Lớt chia sẻ, được gần gũi các vị thần đình, ông như quên hết những muộn phiền cuộc sống, chuyện lo toan cơm - áo - gạo - tiền. “Hàng ngày, tui cầu xin các vị thần cho sức khỏe, bảo vệ tính mạng của gia đình và sớm có mái nhà tử tế để ở” - ông Lớt bày tỏ.

Hai ông từ Lưu Hồng và Tư Xiếu trông coi đình Tân Lân.

Ngôi nhà tạm phía sau góc đình Bình Trước của gia đình ông Lớt hiện có 5 thành viên, gồm: vợ chồng ông, cô con gái và hai cháu ngoại. Mảnh đất này, trước kia là bãi đất hoang, người dân thường vứt đủ thứ rác rưởi, xác động vật chết... Thấy vậy, ông mới xin người quản lý đình được dọn dẹp và dựng lên ngôi nhà lá nhỏ để ở. Trải qua nhiều đợt trùng tu đình, ngôi nhà của ông cũng khang trang hơn. Tuy vậy, so với không gian của đình, nó vẫn là góc ở tồi tàn của một gia đình nghèo khó như ông Lớt. “Vợ chồng tui hàng đêm cầu xin các vị thần phù hộ cho chúng tôi mãi được ở nơi mảnh đất này” - bà Phương (vợ ông Lớt) bộc bạch.

Đối với ông Lưu Hồng (đình Tân Lân, phường Thanh Bình, TP.Biên Hòa), cửa đình chính là nhà, là nơi ông mưu sinh bằng nghề tô tượng, thợ vẽ. Ông Lưu Hồng cho biết, trước kia ông làm nghề trang trí sân khấu, vẽ quảng cáo. Cuộc sống phong trần đã đưa đẩy ông đến cửa đình khi về già, cô độc. “Tui chỉ lấy tiền công khi sơn phết tượng cho bá tánh. Còn những việc của đình, tui xem đó là nhiệm vụ khi được ở cùng với các vị thần”- ông Lưu Hồng chậm rãi nói.

Nơi cửa đình Tân Lân, ngoài ông Lưu Hồng, còn có ông Tư Xiếu (70 tuổi). Ông Tư Xiếu vốn là dân chạy xe buýt, làm nghề rừng. Khi có tuổi, sức khỏe giảm sút, ông tìm đến cửa đình nhận công việc nhang khói để an ủi cuộc đời. Ông Tư Xiếu điềm đạm thổ lộ, được trông giữ các linh vật, hiện vật cho các vị thần trong đình luôn là niềm vui của ông. “Mỗi ngày, tui chỉ tạt về nhà cơm nước và nhìn vợ con độ nửa tiếng là lật đật ra đình dọn dẹp, nhang khói. Đêm đến, tui và ông Lưu Hồng mỗi người ngủ một góc, nhưng vẫn không thấy buồn”- ông Tư Xiếu tâm sự.

Sau mỗi đêm trực bảo vệ cho một cơ quan, sáng nào ông Ba Lộc (phường Quang Vinh, TP.Biên Hòa) cũng ghé đến Miễu Bà (KP2, phường Hòa Bình, TP.Biên Hòa) làm công việc của ông từ mẫn cán. Ông Ba Lộc cho biết, tôn trọng và thờ cúng các vị thần khai hoang, lập làng luôn là truyền thống của gia đình ông. Chính vì vậy, ngoài những ngày hội làng, đình, miếu trong năm, lòng ông cảm nhận được nơi ở của các vị thần rất cần được chăm sóc sạch sẽ và ông tự nguyện làm công việc của ông từ.

* Sống nhờ lộc đình

Ông Nguyễn Hữu Vị (ông từ ở đình Bình Hòa, xã Hiệp Hòa, TP.Biên Hòa) cho hay, những bổng lộc bá tánh đến phúng viếng đình đều do Ban quản lý đình quản. Tuy nhiên, phần trái cây cúng bàn thờ Ông (thần đình) luôn thuộc về phần những ông từ trông coi đình. “Đó là lộc thần trả công cho người khói hương hàng ngày”. Còn ông từ Lớt thì không giấu giếm: “Thấy hoàn cảnh tui khốn khó, Ban quản lý đình đã hỗ trợ tiền trông coi. Bá tánh vào lễ đình thỉnh thoảng cho ít tiền, vật phẩm lễ thần, như: gạo, trái cây, thịt… Nhờ vậy, gia đình tui mới có cơm để ăn”.

Với năng khiếu hội họa, đôi tay khéo léo của ông Lưu Hồng vẫn khiến nhiều người hài lòng khi tô phết những sắc màu lên các pho tượng cũ thêm sáng đẹp. Mỗi ngày, ông kiếm được vài chục ngàn đồng, đủ để trang trải sinh hoạt cá nhân. Riêng ông từ Tư Xiếu, tiền công quả ông nhận hàng tháng do Ban quản lý đình chi trả cũng đủ để ông thuốc thang, phụ giúp gia đình, lo chuyện hiếu hỉ. “Ngoài tui và ông Lưu Hồng, trong đình còn có bà Chín ve chai phụ lo quét dọn sân đình. Đổi lại, Ban quản lý đình tạo điều kiện cho bà Chín có nơi để cất giữ những loong, bịch mà bà thu lượm bán kiếm tiền mưu sinh”- ông Tư Xiếu cho hay.

Công việc hàng ngày của các ông từ đình.

Tiếp chuyện chúng tôi, ông từ Sáu ở đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh (xã Hiệp Hòa, TP.Biên Hòa) bày tỏ, để được Ban quản lý đình nhận vào làm, các ông từ thường là người có tuổi, uy tín, nhiệt tình và có duyên với đình. Do công việc từ đình chủ yếu làm công quả nên các ông từ được các ban quản lý đình ưu ái cho mượn cửa đình để bán nước, trông coi xe, làm nơi ở để có điều kiện nhang khói cho đình. “Đình, miếu đóng ở nơi đông dân còn tranh thủ kiếm đồng ra đồng vào. Những nơi hẻo lánh, nông thôn thì các ông từ chỉ hưởng được đĩa trái cây cúng Ông của bá tánh mà thôi”- ông Sáu thổ lộ.

Trong một lần theo người dân địa phương đến đình thần ấp 1, xã Hiệp Phước (huyện Nhơn Trạch) cúng đình, chúng tôi được ông từ Ba Phước cho biết, đình là nơi ông gửi gắm tấm lòng, sự tôn kính những vị thần bảo hộ cho xóm làng, gia đình ông mùa vụ tươi tốt, tai qua nạn khỏi và gia đình hạnh phúc. “Đình là nơi sinh hoạt cộng đồng. Tuy vậy, cửa đình luôn mở rộng cưu mang những cảnh đời bất hạnh, cơ nhỡ cần nơi nương tựa. Qua giao lưu với các đình bạn, tui luôn mến mộ những ông từ nghèo, thanh bạch gửi tuổi già nơi cửa đình bằng công việc chăm sóc khuôn viên đình, nhang khói cho các vị thần hàng ngày”- ông Ba Phước khẳng khái nói.

Trong số những ông từ nghèo nơi chốn đình thần, miếu mạo đã gặp, chúng tôi thật sự chạnh lòng cho tình cảnh của gia đình ông từ Lớt (đình Bình Trước), bởi tuổi già, con cháu nheo nhóc sống tạm bợ trong chái nhà nhỏ bên góc đình. Hoặc như cảnh cô độc của ông từ Lưu Hồng khi tuổi trẻ ở vậy sống, nay côi cút một mình dựa vào đình để tô tượng mưu sinh. Liệu cơ cảnh của các ông từ được các vị thần nhìn thấu và sớm ban phúc cho họ sống sung túc, đủ đầy như điều họ nguyện cầu hàng ngày và trái tim hướng thiện?

Đoàn Phú